Azərbaycan News Agency

COVID-19 pandemiyası 2020-ci ildə dünyanı bürüyəndə, qısa müddətdə ölümün əsas səbəbinə çevrildi və ömür uzunluğunu aşağı saldı. 2021-ci ildə doğulanlar orta hesabla 71,7 il yaşaya biləcəklərini gözləyirdilər.

Lakin 2023-cü ilə gəldikdə, COVID-19 bir sıra xroniki xəstəliklər, Altsheymer xəstəliyi və yenidoğan pozğunluqlarının ardınca əsas ölüm səbəbləri sırasında 20-ci yerə gerilədi. Qlobal ömür uzunluğu 73,8 ilə yüksəldi.

The Lancet tibbi jurnalında dərc olunan araşdırmaya görə, xroniki xəstəliklər dünyada ölüm və xəstəlik hallarının demək olar ki, üçdə ikisini təşkil edir və siyahının başında ürək xəstəlikləri, insult və diabet dayanır.

Piylənmə, siqaret çəkmə və hava çirklənməsi kimi risk amilləri xroniki xəstəliklərin yaranmasında mühüm rol oynayır. Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, bu amillər aradan qaldırılsa, dünyada bütün ölüm və əlillik hallarının demək olar ki, yarısının qarşısını almaq mümkün olar.

ABŞ mərkəzli Sağlıq Ölçmələri və Qiymətləndirilməsi İnstitutunun (IHME) direktoru Dr. Christopher Murray bildirib: «Dünyanın sürətlə qocalan əhalisi və risk amillərinin dəyişməsi qlobal səhiyyə çağırışlarının yeni dövrünü açır».

Murray-in komandası, dünyanın müxtəlif ölkələrindən tədqiqatçılarla birgə, 1990–2023-cü illər arasında 204 ölkə və region üzrə 375 xəstəlik və zədələnmə, eləcə də 88 risk amili barədə məlumatları təhlil edib.

Onlar beş böyük Avropa ölkəsindən — Fransadan, Almaniyadan, İtaliyadan, İspaniyadan və Böyük Britaniyadan — məlumat toplayıblar. 2023-cü ildə bu ölkələrin hamısında əsas ölüm səbəbi ürək xəstəliyi olub; yalnız Fransada siyahının başında ağciyər xərçəngi dayanıb.

Bu beş Avropa ölkəsində ömür uzunluğu dünyanın digər bölgələri ilə müqayisədə xeyli yüksəkdir — Almaniyada 80,9 ildən İspaniyada 83,2 ilə qədər.

Tədqiqatçılar, həmçinin, Şimali və Latın Amerikasında gənclər və gənc yetkinlər arasında (intihar, narkotik və alkoqol səbəbindən) və Saharaaltı Afrikada (yoluxucu xəstəliklər və qəzalar səbəbindən) artan ölüm göstəriciləri ilə bağlı narahatlıqlarını bildiriblər.

Murray araşdırmanın nəticələrini hökumətlər və səhiyyə rəhbərləri üçün «ictimai səhiyyə ehtiyaclarını yenidən formalaşdıran narahatedici meyillərə operativ və strateji şəkildə cavab vermələri» üçün bir «oyandırıcı çağırış» adlandırıb.