Azərbaycan News Agency

Alimlər qeyd ediblər ki, SRM (günəş radiasiyasının modifikasiyası) riskləri və faydaları "çox qeyri-müəyyəndir" və onun qlobal istiləşməni kompensasiya etmək üçün Aİ səviyyəsində moratorium tələb ediblər.

SRM texnologiyaları Yerə çatan günəş işığı miqdarını azaldaraq planetimizi soyuda bilər. Tərəfdarları deyirlər ki, qlobal temperaturun sənaye dövründən əvvəlki səviyyələrdən 1.5°C-dən (2.7°F) yuxarı həddə yaxınlaşdığı bir vaxtda bu texnologiyaların öyrənilməsi vacibdir.

Tənqidçilər bildirirlər ki, geo mühəndislik atmosferi istiləşdirən çirkləndiricilərin əsas problem həll etmir və ən yaxşı halda müvəqqəti həll təqdim edir, həmçinin havanı pozmaq potensialına malikdir.

Avropa Elm və Yeni Texnologiyalar Etikası Qrupunun rəhbəri Barbara Prainsack bildirib: "Bu təkliflərdən bəziləri iqlim dəyişikliyinin simptomlarını həll etsə də, onun səbəblərini həll etmir. Onları həll kimi təqdim etmək artıq davam edən istixana qazları tullantılarının azaldılması və iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşma səylərini zəiflədə bilər."

Avropa Komissiyasının Baş Elmi Məsləhətçilər Qrupu tərəfindən hazırlanan bazar ertəsi hesabatında, günəş geo mühəndisliyinin "dərin qeyri-müəyyənliyi"nin Aİ-nin ehtiyat prinsipi və zərər verməmək məsuliyyəti ilə ziddiyyət təşkil etdiyi bildirilib. Qrupun əsas tövsiyəsi, "təhlükəli" iqlim dəyişiklikləri səviyyəsindən qaçınmaq üçün istixana qazı çirklənməsini azaltmaq olub.

Wageningen Universitetində qlobal ətraf mühit idarəetməsi professoru və əsas hesabatın hazırlanmasında iştirak edən Aarti Gupta bildirib ki, Aİ-nin SRM və genişmiqyaslı təsirləri olan açıq tədqiqatlara moratorium çağırışı "kritik dərəcədə vacibdir". "Ən vacibi, Aİ-nin SRM üzrə beynəlxalq 'yerləşdirməmək' rejimi üçün qlobal liderlik göstərməsidir."

Fevral ayında Nayrobidə keçirilən BMT-nin görüşündə hökumətlər SRM-nin necə tənzimlənməsi ilə bağlı razılığa gələ bilmədi. İsveçrə mövzunu araşdırmaq üçün ekspertlər paneli təklif etdi, lakin Afrika ölkələri tam qadağa tələb etdilər və İsveçrə öz təklifini geri çəkdi.

Hətta bu məsələnin araşdırılma ehtimalı alimləri və hökumətləri bölüşdürüb. NASA-nın keçmiş iqlim tədqiqatçısı Ceyms Hansenin rəhbərliyi ilə onlarla alim ötən il günəş geo mühəndisliyi üzrə daha çox tədqiqat aparılmasını tələb edən açıq məktub yazıb. Qlobal qadağa çağırışı edən ayrıca məktub isə yüzlərlə alim tərəfindən dəstəklənib.

Bir qorxu, SRM üzrə tədqiqatlara icazə verilməsinin tətbiqinə gətirib çıxaracağı "sürüşkən yol" yaradacağıdır. Tərəfdarlar bildirirlər ki, bu texnologiyaların tətbiq cazibəsi yalnız artacaq və buna görə də onun idarə edilməsi üçün qlobal səviyyədə nəzarət tələb olunur.