Azərbaycan News Agency

Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutu (SIPRI) açıqlayıb ki, ən böyük 100 silah istehsalçısının gəlirləri 2024-cü ildə 679 milyard dollara yüksəlib və bu rəqəm indiyədək qeydə alınmış ən yüksək göstəricidir.

Artımın böyük hissəsi Avropa və Amerika Birləşmiş Ştatlarında yerləşən şirkətlərdən qaynaqlansa da, Çin silah sənayesindəki problemlərin cüzi azalmaya səbəb olduğu Asiya və Okeaniya istisna olmaqla, dünyanın digər regionlarında da artım müşahidə olunub.

İlk 100-lüyə daxil olan 39 ABŞ şirkətindən, o cümlədən Lockheed Martin, Northrop Grumman və General Dynamics daxil olmaqla, 30 şirkət gəlirlərini artırıb. Onların ümumi gəlirləri 3,8 faiz artaraq 334 milyard dollara çatıb. Lakin SIPRI qeyd edib ki, F-35 qırıcı təyyarəsi də daxil olmaqla, ABŞ liderliyində həyata keçirilən böyük proqramlarda “geniş yayılmış gecikmələr və büdcə hədlərinin aşılması” inkişaf və istehsala təsir göstərməkdə davam edir.

Rusiya istisna olmaqla, Avropadakı 26 şirkətdən 23-ü qitədə hərbi xərclərin artması ilə silah gəlirlərində yüksəliş qeydə alıb. Ukraynadakı müharibə ilə bağlı tələbin və Rusiyadan qaynaqlanan təhlükə qavrayışının təsiri ilə onların ümumi gəlirləri 13 faiz artaraq 151 milyard dollara yüksəlib.

Çex Respublikasının Czechoslovak Group şirkəti üçün xüsusilə böyük mənfəət əldə olunub. Bu artım qismən Ukrayna üçün top mərmilərinin tədarükünə yönəlmiş hökumət rəhbərliyində layihə sayəsində mümkün olub. Ukraynanın JSC Ukrainian Defense Industry şirkəti isə gəlirlərini 41 faiz artırıb.

Artan tələbi qarşılamaq üçün Avropa şirkətləri yeni istehsal güclərinə sərmayə qoyurlar, lakin SIPRI tədqiqatçısı Ceyd Guiberteau Ricard açıqlamasında “material tədarükünün getdikcə daha ciddi çətinlik yarada biləcəyi” barədə xəbərdarlıq edib və Çinin ixrac məhdudiyyətləri fonunda kritik minerallar üçün tədarük zəncirlərinin yenidən qurulmasının potensial mürəkkəbləşdirici amil ola biləcəyinə diqqət çəkib.

SIPRI siyahısında yer alan iki Rusiya şirkəti – Rostec və United Shipbuilding Corporation – sanksiyaların komponent çatışmazlığına səbəb olmasına baxmayaraq, silah gəlirlərini 23 faiz artıraraq ümumilikdə 31,2 milyard dollara çatdırıb. SIPRI bildirib ki, daxili tələbat silah ixracının azalmasını fazlası ilə kompensasiya edir, lakin ixtisaslı işçi qüvvəsinin çatışmazlığı problem olaraq qalır.

Yaxın Şərqdə də silah gəlirləri artıb və siyahıda yer alan üç İsrail şirkətinin gəlirləri 16 faiz artaraq 16,2 milyard dollara yüksəlib. SIPRI tədqiqatçısı Zubaida Karim bildirib ki, 2024-cü ildə İsrailin Qəzzadakı hərəkətlərinə reaksiyalar “İsrail silahlarına marağa çox az təsir göstərib” və bir çox ölkələr yeni sifarişlər verməyə davam edir.

Asiya və Okeaniyada gəlirlər 1,2 faiz azalaraq 130 milyard dollara enib; bu azalma indeksdə yer alan səkkiz Çin şirkətinin gəlirlərindəki 10 faizlik geriləmə ilə əlaqələndirilir. SIPRI qeyd edib ki, bu vəziyyət Çində silah tədarükü sahəsində çoxsaylı korrupsiya iddialarının ötən il mühüm müqavilələrin təxirə salınmasına və ya ləğvinə gətirib çıxarması fonunda baş verib.