Azərbaycan News Agency

Su Hövzələri üzrə Tədqiqat Mərkəzi və The Guardian ilə birgə çalışan London University College-in (UCL) alimləri Yer kürəsinin cazibə sahəsindəki dəyişiklikləri izləyən peyklərdən 2002–2024-cü illərə aid məlumatları təhlil ediblər.

Su ağır olduğuna görə, yeraltı sular, çaylar, göllər, torpaq rütubəti və buzlaqlardakı dəyişikliklər siqnallarda öz əksini tapır və peyklərə faktiki olaraq nə qədər suyun saxlandığını “ölçməyə” imkan verir.

Nəticələr kəskin bir qeyri-tarazlığı üzə çıxarır: Avropanın şimalı və şimal-qərbi (xüsusilə Skandinaviya, Birləşmiş Krallığın bəzi hissələri və Portuqaliya) daha çox yağıntı alır, Cənub və Cənub-Şərqin isə – Birləşmiş Krallığın, İspaniyanın, İtaliyanın, Fransanın, İsveçrənin, Almaniyanın, Rumıniyanın və Ukraynanın bəzi bölgələri də daxil olmaqla – böyük hissələri getdikcə daha quraq olur.

Alimlər deyirlər ki, iqlim pozuntusunun izi bu məlumatlarda aydın görünür. UCL-də su böhranı və risklərin azaldılması üzrə professor olan Məhəmməd Şəmsuddûha bildirib: “Ümumi quru su ehtiyatları haqqında məlumatları iqlim məlumat dəstləri ilə müqayisə etdikdə, meyllər ümumilikdə bir-birini tamamlayır.”

Şəmsuddûha bunun hələ də emissiyaların azaldılmasına şübhə ilə yanaşan siyasətçilər üçün bir “oyadıcı çağırış” olması gərəkdiyini deyib: “Artıq istiləşməni 1,5 dərəcə ilə məhdudlaşdırmaqdan danışmırıq; çox güman ki, sənayeöncəsi səviyyələrdən 2 dərəcə yuxarıya doğru gedirik və indi onun nəticələrinə şahid oluruq.”

Yeraltı suların səth sularına nisbətən iqlimə daha dayanıqlı olduğu hesab olunur, lakin o qeyd edir ki, güclü yay leysanları tez-tez daha çox suyun səth axınına çevrilməsinə və qəfil daşqınlara səbəb olur, beləliklə su itir, qışda isə yeraltı suların bərpası mövsümü qısala bilər.

Avropa Ətraf Mühit Agentliyinin məlumatına görə, 2000–2022-ci illər arasında Aİ-də səth və yeraltı sularından götürülən ümumi su həcmi azalıb, lakin yeraltı su götürülməsi 6 % artıb. Bu artımın əsas səbəbləri ictimai su təchizatı (18 %) və kənd təsərrüfatı (17 %) olub.

Aİ üzv dövlətləri üzrə 2022-ci ildə yeraltı sular ümumi ictimai su təchizatının 62 %-ni və kənd təsərrüfatında su tələbatının 33 %-ni təmin edib.